Sağlık çalışanlarına yönelik kürtaj hizmeti rehberi

Kürtaj, gebeliği sonlandırma işlemi olarak tanımlanabilir ve birçok nedenle tercih edilebilir. Bu nedenler arasında tıbbi endikasyonlar, gebelik sağlığı sorunları, fetal malformasyonlar, ekonomik veya sosyal nedenler bulunabilir. Bununla birlikte, ülkemizde, kadının kendi isteğine bağlı olarak gebeliğini sonlandırma kararı alabilmesi, gebeliğin 10. haftasına kadar mümkündür.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) kürtajın sıkça başvurulan bir sağlık müdahalesi olduğunu vurgular ve kürtajı temel sağlık hizmetleri arasında sıralar. DSÖ dünya genelinde her yıl yaklaşık 73 milyon kürtaj işlemi gerçekleştiğini belirtmektedir. Kürtaj hem sıkça karşılaşılan hem de tıbbi olarak basit bir müdahale olmasına rağmen, bazen kadınlar için kişisel ve duygusal bir deneyim olabilir. Bununla birlikte, kürtajın toplumda tabulaştırılması da bu deneyimi kadınlar için zorlaştırabilir. Bu bağlamda, sağlık çalışanlarına önemli bir görev düşmektedir.

Kürtaj hizmeti sunan sağlık profesyonelleri, bu konuda anlayışlı, profesyonel ve kadın odaklı bir yaklaşım benimsemelidirler. Bu rehber, doktorlara ve sağlık çalışanlarına bu konuda yardımcı olacak bilgi ve rehberlik sunmayı amaçlamaktadır.

1. Empati Kurun ve Saygı Gösterin:

Kadının kürtaj talebini duyduğunuzda empati kurduğunuzu göstermeye özen gösterin.
Her kadının hikayesi ve kürtaj olma nedeni farklıdır. Danışanınızı saygıyla dinleyin ve onun kararlarına saygı duyduğunuzu açıkça ifade edin.
Söz konusu gebeliğin şiddet sonrası veya tecavüz gibi bir suç sonucu oluşmuş olması durumunda, kadınla iletişiminizi buna göre kurmaya gayret edin. Yaşanan şiddetin onun suçu olmadığını belirtin ve durumu anladığınızı ona hissettirin.
Kürtaj hizmeti, gebeliğin süresine göre kısıtlanan bir hizmet olduğundan, kadının kürtaj talebinin vakit kaybetmeden karşılandığından emin olun. Bunun için kadını hızlıca kurumunuzda kürtaj hizmeti sunacak bir doktora yönlendirin.
Eğer kurumunuz kürtaj hizmeti sağlamıyorsa, kadını bu hizmete erişebileceği başka bir kurum veya doktora yönlendirdiğinizden emin olun.

Hatırlatma notu: Türkiye’de Nüfus Planlaması Hakkında Kanun (1983) uyarınca, kadınlar gebeliğin 10. haftasına kadar isteğe bağlı olarak kürtaj olabilirler. Tecavüz gibi bir suç halinde ise gebelik 20. haftasına kadar sonlandırılabilir. Bununla birlikte, kürtajın kadının hayatını kurtarmak veya fetal malformasyon gibi bir durum sebebiyle yapılması durumunda, kanun gebeliğin süresi açısından herhangi bir sınırlama öngörmemektedir.

2. Gizlilik ve Güveni Sağlayın:

Kürtaj talebi kişi için özel bir konu olabilir ve kadın bunu ailesiyle paylaşmak istemeyebilir. Bu gibi durumlarda, kişinin bilgilerinin gizliliğini ve mahremiyetini korumak önemlidir.
Toplumda kürtaj hizmetinin tabulaştırılması sebebiyle kadınlar kürtaj taleplerini dile getirirken kendilerini rahat hissetmeyebilirler. Danışanınıza kürtajın temel bir sağlık hizmeti olduğunu ve bu talepte yalnız olmadığını hatırlatın. Ona sizinle konuşması için güven verin.
Danışanınızın verdiği bilgileri gizli tuttuğunuzdan emin olun ve onun kararlarına saygı duyun.

3. Bilgilendirme ve Danışmanlık Verin:

Danışanınızı korunmasız cinsel ilişkilerin riskleri ve özellikle de cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar konusunda bilgilendirin.
Danışanınıza kürtaj işlemi hakkında detaylı bilgi verin. Riskler, prosedür ve sonuçlar hakkında açık, objektif ve anlaşılır bir şekilde konuşun ve onun bilinçli bir karar vermesine yardımcı olun.
Gebeliğin şiddet içeren bir ilişki veya tecavüz gibi bir suç sonucu oluşması ve kadının bu konularda destek istemesi durumunda, onu destek alabileceği -kurumunuzda varsa- bir sosyal çalışmacıya, psikolog veya psikiyatriste, veya bu konuda çalışan kadın örgütlerine yönlendirin.

4. Danışanın ve Onayını Alın:

Danışanın tamamen bilinçli bir şekilde ve kendi rızasıyla kürtaj işlemi talep ettiğine emin olun.
Danışanınızın kürtaj kararıyla ilgili baskı altına alındığını düşündüğünüz bir durum varsa, bunu onunla birebir ozel olarak konuşun.
Danışanınız evliyse, kürtaj hizmeti sunabilmeniz için koca izni gerekmektedir, fakat bunun için yazılı belge getirmesi yeterlidir. Kadının kürtaj talebine karşın koca izni yoksa, bu durum ilişkide şiddetin varlığına işarettir. Bu durumda hastanedeki sosyal hizmet uzmanına yönlendirilmeli ve maruz kaldığı şiddet için destek alabileceği kurumlar hakkında bilgilendirilmelidir. Bu durumda kadının ruhsal ve fiziksel bütünlüğünün tehlikede olup olmadığını değerlendirerek kürtaj hizmeti sunabilirsiniz.
Danışanınız ergen (18 yaşından küçük) ise, kürtaj hizmeti sunabilmeniz için ebeveynlerinin rızası gerekmektedir. Ergen bireyin ve ebeveynlerinin fikir ayrılığında olduğunu gözlemlediğiniz bir durum varsa, ergenin talep ve kararlarını açıkça ifade edebileceği koşulları yaratmaya çalışın.

Önemli: Hiçbir kadın istemediği bir gebeliği devam ettirmek zorunda bırakılmamalıdır.

5. Profesyonel, Güvenilir ve Kaliteli Hizmet Sunun:

Kürtaj işleminin güncel bilimsel bilgilere dayanarak yapıldığından emin olun. Bu konuda, bilgilerinizi güncellemeyi ihmal etmeyin.
Hasta haklarına saygı gösterin ve hasta odaklı bir hizmet sunun. Hasta memnuniyetini önemseyin.
İşlem sırasında kadinin rahatlığını ve konforunu sağlamak için gereken önlemleri alın.

Faydalı kaynaklar: Dünya Sağlık Örgütü’nün kürtaja ilişkin bilimsel bilgileri derlediği ve kürtaj hizmetinin sunumuna ilişkin önerilerini sunduğu aşağıdaki kaynaklara başvurabilirsiniz:

Kürtaj bakım kılavuzu: https://srhr.org/abortioncare/

Kapsamlı kürtaj bakım uygulaması: https://apps.apple.com/us/app/who-cac-tool/id6444250555

Kaliteli kürtaj bakımı için klinik uygulama el kitabı: https://www.who.int/publications/i/item/9789240075207

6. Kürtaj Sonrasında Destek Sağlayın:

Kürtaj sonrası süreç hakkında kadını bilgilendirin ve onun sorularını yanıtlayın.
Kürtaj sonrası, kişiyi gebeliği önleme yöntemleri ve bu yöntemlere nasıl erişebileceği konusunda bilgilendirin.
Toplumun kürtajı tabulaştırmasından dolayı, kadınlar kürtaj sonrası kendilerini psikolojik olarak iyi hissetmeyebilirler. Eğer böyle bir durumu gözlemlerseniz, danışanınıza kürtajın sıkça sunulan bir sağlık hizmeti olduğunu hatırlatın ve eğer kendisini iyi hissetmezse tıbbi destek arayabileceği konusunda bilgi verin.

Kürtaj, temel bir sağlık hizmetidir. Bu hizmetin profesyonel, güvenli, kadın odaklı ve insan haklarına saygılı bir şekilde sunulması, tüm sağlık çalışanlarının görevidir.